Bir Anadolu Yahudisiydi...
Endülüs’ten kaçarak Ege’ye Manisa’ya yerleşen Sefarad kökenli Yahudi bir ailenin çocuğuydu Moris. 1855 yılında Manisa'da doğmuştu. Fakir bir ailenin çocuğuydu. 9 yaşında yakalandığı ve o yıllarda öldürücü bir hastalık olan kuşpalazından Şinasi adlı bir hekimin çabaları ile kurtulduğu için ailesi ismine Şinasi adını da eklemişti.
Genç Moris Şinasi, önceleri Yahudi mezarlığında bekçilik yapmış, ama okur-yazar olmadığı anlaşılınca işten çıkarılmıştı. Daha sonra bir tütün tüccarının yanına çalışmaya başlamıştı. Çalışkanlığı ile kısa sürede patronunun gözüne girmişti. 21 yaşında yanında çalıştığı tütün tüccarının İskenderiye kentindeki bürosunun başına geçti Moris Şinasi. Tütün ve sigara konusunda edindiği tecrübe ile kısa sürede tanınan bir tüccar oldu. 25 yaşında Amerika’ya göç eden Moris Şinasi, Manisa’dan getirttiği tütünleri Amerika’da pazarlayarak ticarete devam etti.
İnce kıyılmış tütünden hazırlanan sarma sigaraların kullanıldığı o yıllarda, otomatik sigara sarma ve paketleme makinesini geliştirip patentini aldı. Yine bir Yahudi olan arkadaşı Philip’i de ortak alarak kurduğu şirket Philip-Moris tütün krallığının kuruluşuna kadar uzandı. Şirket günümüzde de dünya sigara devlerinden biri olarak faaliyet göstermektedir.
Moris Şinasi Ege’yi ve Manisa’yı unutmamıştı. Salgın hastalıklardan ölen çocukları ve hüzünlü ailelerini de unutamıyordu. O yıllarda çocuk ölümlerine neden olan difteri, boğmaca gibi çocukluk çağı hastalıkları ile mücadele için servetinin bir kısmını doğup büyüdüğü, hastalığında bakıldığı Manisa’ya vakfetti. Kurduğu vakıf Manisa’da zamanın en ileri teknolojisi ile çocuk hastalıkları hastanesi inşa ederek faaliyete geçirdi. 1928 yılında ölen Moris Şinasi ne yazık ki hastanenin faaliyete geçtiğini görememiştir.
Günümüzde de Ege bölgesinin sayılı çocuk hastalıkları hastanelerinden olan Moris Şinasi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi Sağlık Bakanlığına bağlı olarak çalışmaktadır. Moris Şinasi’nin hastane için kurduğu vakıf hastanenin işletme giderlerine katkıda bulunarak bugün de faaliyetini sürdürmektedir.
Diğerleri gibi bir Anadolu Yahudisiydi Moris Şinasi. Bir Anadolu insanıydı.
500 yıl önce engizisyondan kaçarak kendilerine kucak açan Anadolu hoşgörüsüne sığınmış, Anadolu insanı olarak yaşamış ve ölmüştü.
Günümüzde de birlikte yaşadığımız ancak gayrimüslim diyerek, azınlık diyerek biraz ayırdığımız, ötelediğimiz insanlardan biriydi Moris Şinasi. | |
Tütün ekimi, suluboya
Ama o bir Anadolu insanıydı.
Anadolu hoşgörüsünü tanımış, benimsemişti. Etnik kimlikleri ne olursa olsun çocuklar ölmesin, aileler üzülmesin diye çabalayan vefakâr Anadolu insanlarından biriydi Moris Şinasi...
O, bu toprağın insanıydı...
Bu yazı, 15. Kasım 2003 günü İstanbul’da kanlı Sinagog eylemlerinde ölenlerin anısına ithaf olunmuştur.
